Beweging:
Binnen de Gecombineerde Leefstijl Interventie is beweging een belangrijk aspect. In dit artikel geven wij informatie over bewegen en energieverbruik, wij leggen uit waarom bewegen zo belangrijk is op fysiek en mentaal vlak. Daarnaast komen de beweegrichtlijnen en de verschillende bewegingsvormen aan bod. 

Bewegen en energie (systemen)
Voor het leveren van een fysieke inspanning heeft uw lichaam voldoende brandstof en bouwstoffen nodig. De mens is in staat om 3 soorten brandstoffen uit voeding te halen: 

• Koolhydraten: dit is de hoofdbrandstof. Tijdens een training zal het lichaam het meeste aanspraak maken op de koolhydraatvoorraad. Het lichaam heeft meestal voldoende voorraad om de dagelijks bezigheden te doen, maar ook voor intensievere inspanningen waarbij snel energie nodig is zal er aanspraak gemaakt worden op deze voorraad. 
• Vetten: vervolgens maakt het lichaam aanspraak op de vetten, ook wel de vetverbranding genoemd. Met name bij duurinspanningen, bijvoorbeeld hardlopen wordt deze energiebron aangesproken. 
• Eiwitten: worden ook wel de belangrijkste bouwstof van het lichaam genoemd.
  De bouwstof eiwit wordt in de lever aangemaakt en wordt gebruikt bij het opbouwen en herstellen van spieren, organen, bloed en het zenuwstelsel.
  In een enkel geval kan het ook als brandstof worden gebruikt, maar dat gebeurt alleen wanneer de koolhydraat- en vetvoorraad (bijna) zijn uitgeput, bijvoorbeeld bij duursporten. 

Belang van bewegen
Mensen zijn gemaakt om te bewegen. Ons lichaam heeft een heel bewegingsapparaat met ledematen, spieren, gewrichten en een zenuwstelsel dat alles van binnenuit regelt.
In de oertijd was bewegen een overlevingsmechanisme. Men maakte optimaal gebruik van kracht, snelheid en energie. Dit was nodig om in het levensonderhoud te voorzien (jagen, voedsel verzamelen en hutten bouwen).
Ook tegenwoordig is voldoende beweging noodzakelijk voor lichaam en geest. 

Zowel op fysiek als mentaal vlak zitten er tal van voordelen aan bewegen: 

• Het heeft een positief effect op de bloeddruk en cholesterol  
• De stofwisseling gaat omhoog, wat ondersteunt bij afvallen en aankomen 
• Voldoende beweging kan het risico op kanker (in) direct verkleinen 

• De gevoeligheid van insuline neemt toe 
• Er treedt een verbetering op van de maag- en darmfunctie 
• De botten, pezen en spieren versterken 
• Het uithoudingsvermogen verbeterd  
• Het biedt ontspanning en is goed tegen stress 

• In beweging zijn is goed voor positieve gedachtes en gevoelens 
• Het bevordert de slaapkwaliteit  
• U krijgt er een betere concentratie van. 

De beweegrichtlijnen
Dat bewegen goed is voor de mens, heeft u hierboven al kunnen lezen. Maar hoeveel beweging is goed?
De gezondheidsraad heeft de volgende beweegrichtlijnen opgesteld voor volwassenen en ouderen: 

• 2,5 uur per week bewegen, matig intensief en/of zwaar intensief: 

• Matig intensief is bijvoorbeeld wandelen, fietsen, zwemmen en dansen. Uw hart gaat sneller kloppen en u gaat sneller ademhalen 
• Zwaar intensief is bijvoorbeeld hardlopen, voetballen, fitness en vechtsporten. U gaat zweten en raakt buiten adem 
• Verspreid de activiteiten over verschillende dagen. 

• 2 keer per week activiteiten/oefeningen die uw botten en spieren versterken. 

• Dit kan bijvoorbeeld met oefeningen doen, krachttraining, springen, traplopen en fitness. 

• Als u al wat ouder bent, zijn ook balansoefeningen aan te bevelen, zoals op één been staan, lunges, yoga en taichi. 
• Niet veel stilzitten.
   

Beweegt u langer, vaker of intensiever dan deze richtlijnen? Dan worden de positieve effecten op uw gezondheid alleen maar groter.

Vorm van beweging toevoegen aan dagelijkse routine
Vaak denken mensen direct aan sporten, als het over de term beweging gaat. Ook zijn wij steeds drukker en komen wij tijd te kort op een dag.
Beweging toevoegen aan de dagelijkse routine is soms makkelijker dan u denkt.
Hieronder een aantal tips: 

• Pak bijvoorbeeld de trap in plaats van de lift; 
• Neem de fiets voor kleine afstanden 

• Ga te voet naar de supermarkt 
• Plan eens vaker een actief uitje 
• Ga fietsend/wandelend naar je sociale afspraak  
• Parkeer de auto wat verder van de uiteindelijke bestemming 
• Reist u met het OV? Stap een halte eerder of later uit en loop een stukje 

• Loop tijdens het bellen 
• Maak een lunchwandeling 
• Maak uw huis schoon (vb.met stofzuigen verbruikt u c.a. 250 calorieën op uurbasis). 

Voeding bij sporten
Vraagt u zichzelf weleens af wat en wanneer u nu het beste kan eten, voor of juist na het sporten?
De juiste voeding kan ervoor zorgen dat de sportprestaties voorruit gaan en kan u gezonder en fitter laten voelen.

Aanvang training:
Probeer 2 tot 3 uur voor het sporten de laatste maaltijd te nuttigen, gecombineerd met 500 ml water. Zo heeft het lichaam voldoende energie en vocht voor de training. Komt het beter uit om toch iets voor het sporten te nuttiger. Probeer dan voor een kleine maaltijd te gaan, bijvoorbeeld een volkoren boterham met halverine of een schaaltje magere yoghurt met stukjes fruit.

Na het trainen:
Na afloop van de training is het verstandig voor het spierherstel, om binnen 2 uur ongeveer 20 gram eiwit te consumeren.  

Dit is bijvoorbeeld een bakje magere kwark (Skyr/Protein) van 200 ml (20 gram eiwit) en wat vers fruit erin of 2 sneetjes volkorenbrood met magere kaas (20+, 30+) (16 gram eiwit).
Met een goed ontbijt, lunch of diner worden de voedingsstoffen weer aangevuld. Drink bij de maaltijd ook altijd voldoende vocht.

Bronnen:
Boek: Scherder, Laat je hersenen niet zitten
Boek: De Morree, J.J. Jongert & Poel, Inspanningsfysiologie, oefentherapie en training
https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2017/08/22/beweegrichtlijnen-2017
https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/eten-bij-sport-en-beweging/planning-eten-en-drinken-rond-sportmomenten.aspx  

SLAAP

Gecombineerde Leefstijl Interventie 

Binnen de Gecombineerde Leefstijl Interventie (GLI) is ‘slaap’ een belangrijk onderdeel.In het proces om onze leefstijl te verbeteren richten we ons over het algemeen op voeding en beweging. Dat zijn essentiële onderwerpen, maar slaap en stress zijn net zo belangrijk. Een tekort of een slaapoverschot kan leiden tot klachten, zoals hart-en vaatziekten, diabetes, angststoornissen, en depressie. Daarnaast is slaaptekort een van de meest voorkomende oorzaken van dodelijke auto ongevallen. In de Amerika overlijdt ieder uur 1 persoon als gevolg van een auto ongeluk, waarbij de oorzaak met slaaptekort te maken heeft. In dit stuk gaan we verschillende facetten binnen de slaapcyclus uitlichten.

 

Hoe werkt slaap?

Er zijn twee factoren waardoor je weet dat je wilt slapen en wanneer je wakker wilt zijn. De eerste factor is de biologische klok, die zorgt voor een cyclische dag en nachtritme. De tweede factor is een chemische stof die zich in je hersenen ophoopt en slaapdruk opbouwt. Hoe langer je wakker bent geweest hoe hoger de slaapdruk. De balans tussen deze twee factoren bepaalt hoe wakker en oplettend je overdag bent.

Ieder mens heeft een 24 uurs ritme, ook wel de biologische klok genoemd. De biologische klok wordt constant bijgesteld door daglicht, maar ook doordat je ziet of hoort hoe laat het is. De biologische klok ligt niet voor niets op het kruispunt van de oogzenuw en de hersenen. De biologische klok is niet bij iedereen hetzelfde, het ligt namelijjk vast in je DNA. Ongeveer 40% van de bevolking is ochtendmens, 30% van de bevolking is een avondmens. De overige deel van de bevolking zit ergens tussenin. Ochtendmensen zijn de vroege vogels, die het liefst voor zonsopgang opstaan. De avondmensen blijven liever langer liggen en hebben meer moeite met de wekker die ’s morgens gaat. Feitelijk gezien ben je als avondmens in de ochtend minder productief, je hebt langer nodig om wakker te worden. De ochtendmens is ’s avonds juist minder productief. Dat is een genetische bepaling.

 

Cafeïne

Zoals eerder vermeld wordt de biologische klok beïnvloed door de genetische bepaling en als tweede de slaapdruk. Terwijl je dit leest bouw je slaapdruk op, door het stofje adenosine. Deze stof bouwt zich op in de hersenen, waardoor de slaapdruk zich per minuut langzaam opbouwt. Het is een soort barometer waardoor je slaapdruk wordt gemeten. Cafeïne is een van de meest (misbruikte) producten ter wereld. Na olie het de meest verhandelbare stof. Cafeïne blokkeert de toegang van adenosine tot de receptoren in de hersenen. Vergelijkbaar met als je je vingers in je oren stopt om een geluid niet te horen. Het voordeel is dat de cafeïne zorgt dat je alert en wakker voelt, ondanks de grote hoeveelheid adenosine waardoor je anders in slaap zou vallen. De cafeïne in het bloed piekte ongeveer een half uur na orale inname. Het probleem is dat cafeïne langer in je bloed blijft. Cafeïne heeft een halfwaardetijd (de tijd die nodig is om het product voor 50% af te breken), van vijf tot zeven uur. Stel; je drinkt ’s avond na het eten rond 19:30 uur een kop koffie, dan is de werkzame stof tussen 0:30 en 2:30 uur nog steeds in het lichaam. Ondertussen blijven de hersenen de strijd tegen cafeïne voeren, waardoor je niet gemakkelijk in slaap valt. Cafeïne zit niet alleen in koffie of thee, maar ook in pure chocola, bepaalde geneesmiddelen zoals dieetpillen en pijnstillers. Overigens bevat een kop decafé meestal 15 – 30% van de hoeveelheid cafeïne in een gewone kop koffie en is dus niet cafeïnevrij.

Slaap en ouder worden

Een foetus brengt bijna de gehele periode voor de geboorte in slaapachtige toestand door. De slaapcyclus ontwikkeld zich tijdens de zwangerschapsperiode. De cyclus is onregelmatig verdeeld in blokken van ongeveer 6 uur. Vaak wordt er gesteld dat je op latere, middelbare of oudere leeftijd, minder slaap nodig hebt. Dat is een fabeltje. Alles wijst erop dat ouderen net zoveel slaap nodig hebben als mensen van middelbare leeftijd, maar dat ze minder goed in staat zijn om slaap te genereren. Er doen zich een aantal belangrijke veranderingen voor; (1) verminderde slaapkwantiteit-en kwaliteit, (2) verminderde slaap efficiëntie en (3) verstoring van de slaapregelmaat. De slaap kwantiteit en kwaliteit wordt verstoord door gebruik van medicatie en ouderdom. Daarnaast worden ouderen ’s nachts vaak wakker door een zwakke blaas. vanwege de gebroken slaap wordt de nachtrust van ouderen minder effectief, gedefinieerd als het percentage effectieve slaap van de uren in bed: als je acht uur in bed ligt en de volle acht uur slaapt, is je slaapeffectiviteit 100 procent, met vier uur in een hele nacht is dat maar 50 procent. Als referentie hanteren de meeste slaapspecialisten een slaapefficiency van boven de 90 procent als slaap van hoge kwaliteit. Als gezonde tieners hadden we een slaapeffectiviteit van ongeveer 95 procent, maar als we de tachtig zijn gepasseerd is die gedaald tot 70 of 80 procent of nog minder. 70 tot 80 procent klinkt nog heel redelijk, totdat je beseft dat het betekent dat je van de acht uur in bed één tot anderhalf uur wakker ligt. Uit studies waarbij tienduizenden ouderen zijn onderzocht blijkt dat inefficiënte slaap niet moet worden veronachtzaamd. Zelfs als je rekening houdt met factoren zoals BMI, geslacht, afkomst, rookverleden, lichaamsbeweging en medicatie, stijgt de mortaliteit en verslechtert de gezondheid met de daling van de slaapefficiëntie: hoe lager de score, hoe vaker ouderen depressief zijn, hoe minder energie ze hebben en hoe slechter hun cognitieve functies zijn, zoals blijkt uit de mate van vergeetachtigheid. De derde verandering in de slaap op gevorderde leeftijd is die in het circadiaanse ritme. In tegenstelling tot pubers ervaren ouderen vaak een sterke vervroeging van de slaapcyclus. De oorzaak is dat de melatonine als mensen ouder worden eerder vrijkomt en piekt, waardoor het ook eerder bedtijd is. Koks in verzorgingstehuizen zijn al geruime tijd bekend met deze verschuiving en bieden daarom het avondeten al vroeg aan. Deze veranderingen in het circadiaanse ritme lijken misschien onschuldig, maar kunnen een veelheid aan slaapproblemen veroorzaken, waaronder moeite met wakker blijven.

Melatonine

Melatonine is een hormoon dat een dag-nacht signaal naar je hersenen en naar de rest van het lichaam verzorgd. Melatonine wordt geproduceerd op instructie van je hersenen en dat gebeurt alleen ’s nachts. Op instructie van de nucleus suprachiasmaticus neemt de hoeveel melatonine kort na zonsondergang toe. De stof wordt uitgescheiden door de pijnappelklier diep achter in de hersenen en komt dan in de bloedsomloop terecht. Melatonine gedraagt zich als een enorme misthoorn die een zeer heldere boodschap naar de hersenen en de rest van het lichaam toetert: ‘Het is donker! Het is donker!’ Het dwangbevel is aan ons overgebracht, de biologische vermaning om te gaan slapen.

Op deze manier reguleert melatonine wanneer de slaap intreedt. In tegenstelling tot wat veel mensen denken heeft melatonine echter weinig invloed op het feit dat je gaat slapen. Om dat verschil duidelijk te krijgen kun je de slaap beschouwen als de olympische honderd meter. De melatonine is de stem die zegt: ‘Op uw plaatsen, klaar voor de start’ en vervolgens het startschot afvuurt. De official (de melatonine) bepaalt wanneer de slaap (de race) begint, maar doet zelf niet mee aan de wedstrijd. In deze vergelijking zijn de hersendelen die de slaap werkelijk genereren, dus doen plaatsvinden, de renners zelf. De melatonine zorgt ervoor dat de delen van het brein die je doen inslapen gereed staan aan de startlijn van je bedtijd en geeft vervolgens de instructie dat de gebeurtenis van het slapen moet gaan plaatsvinden, maar doet niet mee aan de slaap race zelf.

Om die reden is melatonine op zichzelf geen krachtig slaapmiddel, in ieder geval niet voor gezonde mensen zonder jetlag (de jetlag en momenten waarop melatonine wel kan helpen komen later aan de orde). Een pilletje bevat misschien heel weinig werkzame melatonine, maar melatonine heeft een opmerkelijk placebo-effect dat niet moet worden onderschat: het placebo-effect is tenslotte het meest betrouwbare effect van de hele farmacologie. Het is ook van belang te beseffen dat de verkoop van melatonine door controle­-instanties zoals de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) nauwelijks wordt gereguleerd, terwijl bij wetenschappelijke tests is vastgesteld dat het melatoninegehalte in legaal verkrijgbare slaapmiddelen fluctueerde tussen 83 procent minder en wel 478 procent meer dan op de verpakking was vermeld.

Zodra de slaap is ingetreden daalt het melatoninegehalte in de loop van de nacht en ochtend. Tegen zonsopgang, als het zonlicht weer via de ogen (zelfs door de gesloten oogleden heen) tot de hersenen doordringt, wordt bij de pijnappelklier het rempedaal ingetrapt zodat er geen melatonine meer vrijkomt. Doordat er geen melatonine meer circuleert worden lichaam en hersenen gewaarschuwd dat de finish van de slaap nadert. In die zin lopen wij mensen op ‘zonne-energie’.

Het is nu tijd om de wedstrijd van de slaap tot een einde te laten komen en de actieve wakkere toestand voor de rest van de dag te laten terugkeren. Als later op de dag het licht weer afneemt, wordt ook de druk verminderd op het rempedaal dat de melatonineproductie blokkeert. De melatonine in het bloed neemt weer toe, geeft het signaal af dat een donkere fase aanbreekt, en een volgende slaap gebeurtenis wordt naar de startlijn geroepen.

Onderstaande afbeelding laat een kenmerkend profiel zien voor de afgifte van melatonine. Het begint een paar uur na zonsondergang. Dan stijgt de concentratie snel, met een piek om ongeveer vier uur ’s nachts. Daarna begint ze weer te dalen naarmate de morgenstond dichterbij komt, totdat halverwege de ochtend de concentratie niet meer te meten is.

BRON

Matthew Walker, Why We Sleep. Unlocking the Power of Sleep and Dreams, verschenen bij Scribner, Oorspronkelijke tekst © Matthew Walker, 2017

 

De invloed van stress op leefstijl en afvallen

Je bent bij Back in Shape gestart met de Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI), omdat je hulp nodig hebt met het bereiken van een gezond gewicht. Wellicht heb je allerlei diëten geprobeerd, maar heeft dit niet het gewenste effect. Je weet wel wat gezond leven inhoudt, alleen het lukt niet om gezonde keuzes voor jezelf te maken. In de maatschappij heerst de opvatting dat je ‘gewoon wat meer moet sporten en minder moet eten’. In sommige gevallen klopt dat, maar in veel situaties is het niet zo simpel op te lossen.

De kans is groot dat je tijdens de start van jouw deelname aan het GLI-programma voor het eerst hebt gehoord dat stress een van de factoren is die invloed heeft op overgewicht en afvallen. In dit artikel vertellen we je meer over de functie van stress en de invloed van stress op een gezonde leefstijl.

Wat is stress?
Stress is een toestand van het lichaam waarbij een intern evenwicht wordt verstoord. De verstoring wordt veroorzaakt door een probleem of bedreiging. Ook wel stressor genoemd. Stressreacties in het lichaam zorgen ervoor dat het evenwicht herstelt wordt, waardoor ook stress weer verdwijnt. 

Het lichaam maakt geen onderscheid tussen psychische stress (bijv. problemen in de relatie, zorgen om de financiën) en lichamelijke stress (zoals griep, slaaptekort, intensief sporten of pijn). Bij beide vormen wordt het lichaam in een overlevingsstand gezet en wordt de aanmaak van stresshormonen in het lichaam verhoogd. Als stress langdurig aanhoudt kunnen er allerlei gezondheidsproblemen ontstaan. Het is dus heel belangrijk dat je leert om periodes van stress af te wisselen met herstel.

De functie van stress
Vrijwel alles in het menselijk lichaam heeft een functie, zo ook stress. In het dagelijks leven heeft stress echter een slecht imago. Veel mensen hebben ‘last van stress’. Dit kun je negatieve stress noemen en heeft vaak te maken met onvoldoende herstelmogelijkheden. Er bestaat ook positieve stress. Vanuit de evolutie zorgt stress er namelijk voor dat jij kunt overleven (acute stress). Het zorgt ervoor dat jij handelt zonder nadenken bij een levensbedreigende situatie, zoals een plotseling naderende auto. Of dat je bijvoorbeeld precies op tijd klaar bent voor een deadline, goed presteert bij een wedstrijd of het uitvoeren van een presentatie.

Bij acute stress worden allerlei hormonen vrijgemaakt, zoals cortisol en adrenaline. Met behulp van deze hormonen regelt het stressresponssysteem dat jij lichamelijk en mentaal in staat bent om optimaal te presteren. De fysieke reacties van het lichaam zijn o.a. verhoging van de hartslag, hoge bloeddruk, extra suiker en zuurstof komt beschikbaar, verwijde pupillen en zweten, bepaalde taken goed uit kunnen voeren. Dit zijn reacties van het sympathisch zenuwstelsel. Deze reacties kun je vergelijken met een ‘gaspedaal’. Wanneer de oorzaak van stress is weggenomen is het de bedoeling dat je weer overgaat op het parasympatisch zenuwstelsel, ook wel het ‘rempedaal’. Zie onderstaande afbeelding.

De invloed van stress op overgewicht en afvallen.
Wat stress op z’n tijd is heel normaal, nodig om te kunnen presteren en in uitzonderlijke gevallen zelfs je leven te redden. Nadat de oorzaak van stress (ook wel stressor) voorbij is, mogen de hoeveelheid stresshormonen in je bloed weer terug naar normaal gaan. Er ontstaat pas een probleem wanneer het normale evenwicht niet hersteld wordt. De  cortisolspiegel blijft dan permanent te hoog. Als dat het geval is, dan is er geen sprake meer van acute stress, maar van chronische stress. Daardoor krijg je ‘last van stress’. Daarnaast kan de aanhoudende verhoging van stresshormonen zorgen voor gewichtstoename of moeilijk af kunnen vallen. Hieronder zijn enkele effecten uitgelicht:

Stress en diabetes type 2
Zoals je inmiddels weet zijn er bij stress meer stresshormonen in je bloed. Daardoor reageert het lichaam mogelijk minder goed op insuline (wat wordt afgegeven door de alvleesklier). De bloedsuikerspiegel raakt erdoor van slag en je kunt vatbaarder zijn voor diabetes type 2.

Buikvet
Een van de opvallendste effecten van een langdurig verhoogd cortisol is dat het zorgt voor een herverdeling van ons lichaamsvet. Het vet in de armen en benen neemt af en in de buik neemt het juist toe.In stresssituaties zet je lichaam spierweefsel om in suiker. Hierdoor heb je voldoende energie om te vechten of vluchten. In de praktijk hoef je bij stress maar zelden fysiek in actie te komen. De suiker die vrij is gemaakt voor actie wordt weer omgezet in vet. Helaas is buikvet het meest schadelijke vet in vergelijk met onderhuidsvet. Buikvet maakt bepaalde ontsteking stofjes die bijdragen aan de ontwikkeling van diabetes, aderverkalking, ongezonde stofwisseling en deze ontstekingen kunnen zelfs de stemming negatief beïnvloeden. Je kunt er bijvoorbeeld somber van worden.

Snacktrek
Cortisol geeft signalen aan het eetlustregulatie centrum in de hersenen, waardoor er een hongergevoel ontstaat. Dit is voornamelijk voeding met een hoog aantal calorieën. Misschien grijp je daarom in een stressperiode makkelijker naar een reep chocolade, in plaats van een salade. Er zijn ook aanwijzingen dat suikerrijke voeding kan leiden tot het verhogen van cortisol: een vicieuze cirkel dus.

Slaapkwaliteit
Een goede nachtrust is een belangrijk onderdeel van een gezonde leefstijl. Chronische stress heeft effect op ‘het commandocentrum’ van de slaap. Daardoor is de kans groot dat de kwaliteit van je slaap achteruit gaat. En dat terwijl slaap juist erg belangrijk is voor herstel van ons lichaam. Het zorgt namelijk voor de activering van het parasympatisch zenuwstelsel, het rempedaal. Een direct merkbaar gevolg van een verminderde slaapkwaliteit is (langdurige) vermoeidheid. Maar de lijst met schadelijke gevolgen is veel langer.

Bewegen
Bewegen is een goede manier om stress te verwerken. Zo is er bewezen dat er meer hersenactiviteit is na 20 minuten wandelen. Verder heeft intensief sporten direct effect op de aanmaak van stresshormonen. Adrenaline zorgt voor een alert gevoel na het sporten. Als je vaak en veel last hebt van stress is het aan aan te raden om na het sporten genoeg tijd te nemen om weer tot rust te komen en te herstellen. 

Conclusie
Voor een gezonde leefstijl is het vaak niet voldoende om alleen naar bewegen en voeding te kijken. Ook onderliggende stress moet worden aangepakt. Een eerste stap is om jezelf te trainen om actie (gaspedaal) en rust (rempedaal) af te wisselen. Leer jouw eigen behoeften hierin kennen, want voor iedereen is dit verschillend.

Verder is er in het GLI-programma bij Back in Shape uitgebreid aandacht voor het thema ‘stress.’ Tijdens leefstijlcoaching wordt jouw persoonlijke situatie in kaart gebracht en word je o.a. ondersteund in het omgaan met jouw oorzaken van stress. Ben je opzoek naar meer tools om stress te controleren? Bespreek het met de leefstijlcoach van Back in Shape. 

Bronnen

• Boek: VET belangrijk van Mariëtte Boon & Liesbeth van Rossum
• Boek: Eerste hulp bij Stress en Vermoeidheid, Frank Schaper 
• www.universiteitvannederland.nl/college/hoe-versla-je-stress

Themabijeenkomsten GLI 2024

Jaarlijks organiseren Back in Shape en Back in Balance themabijeenkomsten over voeding, bewegen, slaap en stress. Zes keer per jaar wordt er een thema behandeld om jou te voorzien van extra informatie over een gezonde leefstijl, zodat jij daarmee vaker gezonde keuzes kunt maken. 

Praktisch: de bijeenkomsten vinden bij Back in Shape of online plaats op een doordeweekse avond. Het duurt meestal 1 uur tot 1,5 uur. Het is voor alle GLI deelnemers van Back in Shape.
Aanmelden: een week voor de betreffende presentatie mailen we alle deelnemers een uitnodiging. Je kunt je per e-mail aanmelden door een reply te sturen.

Hieronder de nieuwe data:

Januari	Belang van bewegen  (29)	Sander
Februari
Maart	Stress (21)	Nathalie
April	Slim boodschappen doen (11)	Marleen
Mei
Juni	Overgang en leefstijl (20)	Nathalie
Juli	Eten volgens de biologische klok (18)	Marleen
Augustus
September	Metabool syndroom (19)	Marleen
Oktober
November	Slaap (21)	Nathalie
December