MS
Multiple Sclerosis (MS)
Multiple sclerose (MS) is een ziekte van het centrale zenuwstelsel. Doordat er iets mis is in het afweersysteem, wordt de beschermlaag rondom de zenuwen (myeline) aangevallen en beschadigd. Dit heet een auto-immuunreactie. Dat wil zeggen dat het immuunsysteem een deel van het eigen lichaam aanvalt. Hoe deze reactie op gang komt, is tot op heden nog niet bekend. Mogelijk zijn er erfelijke en/of omgevingsfactoren in het spel. Zenuwen komen hierdoor bloot te liggen en geven minder goed signalen van en naar de hersenen door. Soms gebeurt dit zelfs helemaal niet. Hierdoor kunnen plotseling verlammings- en uitvalsverschijnselen optreden.
Multiple sclerose is een onvoorspelbare ziekte, met afwisselend ernstige en minder ernstige perioden. De ernstige perioden heten ‘relapsen’. Bij een ‘relaps’, ook wel ‘opvlamming ‘of ‘schub’ (spreek uit: ‘sjoep’), is sprake van een herhaling van eerdere symptomen of van een nieuwe aanval. De duur van een relaps varieert van 24 uur tot soms wel enkele dagen of weken en komt van tijd tot tijd voor.
Vormen van MS
Hoewel het verloop van MS per persoon varieert, doet MS zich meestal voor in een van de volgende vormen:
- Klinisch geïsoleerd syndroom (CIS)
- Milde of benigne MS
- Relapsing-remitting MS (RRMS)
- Secundair-progressieve MS (SPMS)
- Primair-progressieve MS (PPMS)
- Progressief-relapsing MS (PRMS)
Klinisch geïsoleerd syndroom (CIS)
Deze vorm van MS wordt ook vaak CIS genoemd. Deze afkorting komt van de Engelse term ‘Clinically Isolated Syndrome’. Bij dit syndroom heeft er één aanval plaatsgevonden, waarbij is vastgesteld dat op één of meerdere plekken in het centraal zenuwstelsel de myeline en/of zenuwbanen zijn aangetast. Het is mogelijk dat het bij deze eenmalige aanval blijft.
Benigne of milde multiple sclerose
Milde MS komt bij ongeveer 10% van de patiënten met multiple sclerose voor. Bij deze vorm is er sprake van milde ontsteking aanvallen en klachten. Er kan een lange periode (bijvoorbeeld een aantal jaar) tussen de aanvallen zitten. Deze vorm van MS kan overgaan in relapsing-remitting MS of de secundair-progressieve vorm van MS.
Relapsing-remitting multiple sclerose (RRMS)
Relaping-remitting MS komt bij ongeveer 40% van alle patiënten met multiple sclerose voor. Bij deze vorm van MS zijn er periodes met terugvallen en herstelperioden, waarbij nieuwe symptomen verschijnen en bestaande symptomen kunnen verergeren. De klachten tijdens de aanvallen worden veroorzaakt door aantasting van myeline (het beschermende eiwitlaagje rondom de zenuwen) door het immuunsysteem. Een aanval duurt een aantal dagen tot weken. Daarna volgt een periode van herstel, waarbij de beschadigde myeline zich herstelt.
Tijdens de herstelperiode hebben mensen weinig of geen klachten. De ernst van de terugvallen, de periode tussen twee aanvallen en het herstel van myeline kan per persoon heel verschillend zijn. Relapsing-remitting MS kan bij de meeste mensen na verloop van tijd overgaan in secundair-progressieve MS. Het is niet te voorspellen of relapsing-remitting MS overgaat in de secundair-progressieve vorm van MS en hoe lang het duurt. Dit is afhankelijk van diverse factoren en verschilt per persoon.
Secundair-progressieve multiple sclerose (SPMS)
Secundair-progressieve MS komt bij ongeveer 40% van de patiënten met multiple sclerose voor. Deze vorm van MS wordt gekenmerkt door toenemende ontstekingsaanvallen, waarbij geen volledig herstel plaatsvindt. De klachten en symptomen blijven aanhouden en er kunnen ook nieuwe klachten bijkomen.
Primair-progressieve multiple sclerose (PPMS)
De primair-progressieve vorm van MS is een ernstige vorm van multiple sclerose en komt bij ongeveer 10% van de patiënten met MS voor. Deze vorm wordt gekenmerkt door een geleidelijke toename van de symptomen. Anders dan bij andere vormen van MS is er hierbij geen sprake van perioden van aanval of herstelmomenten. Door de toenemende symptomen en klachten, kun je met deze vorm van MS steeds meer beperkingen ervaren. Er bestaat nog geen behandeling voor deze vorm, maar wel wordt onderzoek gedaan naar effectieve geneesmiddelen. Mensen bij wie MS op latere leeftijd (50+) wordt gediagnosticeerd, hebben meer kans op deze vorm. Daarnaast hebben mannen iets meer kans op deze vorm dan vrouwen. De redenen hiervoor zijn onbekend.
Progressieve-relapsing multiple sclerose (PRMS)
Deze ernstige vorm van MS is een combinatie van relapsing-remitting MS en progressieve MS. Bij deze groep nemen de klachten met de loop der tijd toe. Geleidelijke achteruitgang wordt gecombineerd met acute aanvallen. Deze vorm van MS komt het minst voor: minder dan 5% van de MS-populatie heeft deze vorm.
Incidentie van MS in Nederland en risicofactoren
Volgens schattingen van het Nationaal MS Fonds hebben in Nederland ongeveer 17.000 mensen de ziekte; ongeveer 1 op 1.000. Hier komen jaarlijks zo’n 1.000 mensen bij. De diagnose MS wordt het vaakst gesteld bij mensen tussen de 20 en 40 jaar oud. Het is de meest invaliderende ziekte onder jonge mensen. Hoewel de ziekte twee keer zo vaak voorkomt bij vrouwen, treft de ziekte mannen ernstiger. Er zijn medicijnen om de ziekte af te remmen, maar genezende middelen bestaan (nog) niet. Mensen met MS kunnen wel gewoon oud worden. Hoewel het niet precies bekend is hoe MS ontstaat, weten we wel dat erfelijke factoren en geslacht de kans op het krijgen van MS beïnvloeden. Dat maakt de ziekte nog niet per se erfelijk: de kans is klein dat kinderen van iemand met MS zelf ook MS krijgen.
MS komt wel vaker voor bij mensen die verder weg wonen van de evenaar. Hierin spelen factoren uit de omgeving mogelijk een rol. Blootstelling aan zonlicht en daarmee samenhangend de hoeveelheid vitamine D in het lichaam zouden hierin een belangrijke rol kunnen spelen.
Symptomen van MS
De symptomen van MS zijn divers, en het ziekteverloop is onvoorspelbaar. De plek waar het myelinelaagje beschadigd raakt, bepaalt welke symptomen men krijgt. Dit zijn de meest voorkomende klachten:
- Klachten bij bewegen: krachtverlies, spasticiteit, krampen, stijfheid
- Sensibiliteitsstoornissen: tintelingen, prikkelingen, doofheid, pijn, koude voeten of handen, spierpijn
- Coördinatieklachten: spraakstoornis, duizeligheid, draaierigheid, tremors
- Klachten vanuit de hersenstam: zenuwpijn, gevoelsstoornis in het gezicht, dubbelzien
- Problemen met het gezichtsvermogen: zenuwontsteking in één of beide ogen
- Blaasklachten: toegenomen aandrang, achterblijven van urine, incontinentie
- Seksuele problemen: libidoverlies, impotentie, genitale pijn
- Darmproblemen: obstipatie, incontinentie
- Vermoeidheid: moeheid in rust, snel vermoeid
- Cognitieve problemen: minder goed concentreren en herinneren
- Psychologische klachten: stress, depressies, angsten
Prognose van het MS-ziekteverloop
Bij Multiple sclerose hoort een heel wisselend ziektebeeld. De ziekte en symptomen lopen erg uiteen van patiënt tot patiënt, maar zijn ook per patiënt onvoorspelbaar. Wel zijn er bepaalde factoren die gunstig of ongunstig blijken voor hoe MS zich zal ontwikkelen.
Gunstig
|
Ongunstig
|
Behandeling bij MS
MS is niet te genezen, maar wel te behandelen met verschillende medicijnen. Deze medicijnen kunnen helpen om de klachten te verminderen en het afweersysteem in goede banen leiden (reguleren) of remmen (moduleren). Hierdoor wordt het dagelijks functioneren met MS niet of minder snel belemmerd. Mensen met MS hebben baat bij fysiotherapie, ergotherapie, logopedie of revalidatietherapie. Geen twee MS-patienten hebben dezelfde klachten. Welke therapie werkt, hangt dus af van de persoonlijke klachten en het ziektebeeld. De fysiotherapeut bij Back in Shape kan patiënten met MS bij de behandeling van MS op de volgende manieren begeleiden:
- Behandeling van de gevolgen van spasmes
- verbeteren van lichaamshouding
- versterken van de spieren
- behouden van de lenigheid van gewrichten en spieren
- verbeteren en behouden van balans
- verbeteren van energieverdeling tijdens het algemeen dagelijks leven
- Verminderen van vermoeidheid
- val preventie
- informatie omtrent hulpmiddelen
- inzicht in en begeleiden bij het leren omgaan met MS in het dagelijks leven
Praktische websites
Bronnen: nationaalmsfonds.nl, msvereniging.nl, levenmetms.nl, hersenstichting.nl, msresearch.nl